Een groen schoolplein en buitenspelen is van groot belang voor een gezonde geestelijke ontwikkeling van kinderen. Vaak wordt vergeten dat ook contact met dieren van wezenlijk belang is voor hun ontwikkeling. Niet alleen huisdieren zoals honden, katten en konijnen, maar ook scharrelkippen, geiten, schapen, scharrelvarkens, pony’s en koeien.
Jonge kinderen hebben van nature een grote belangstelling voor levende organismen. Ze zijn onderzoekend en raken gefascineerd door voorbijvliegende vlinders en insecten, kikkers en libellen in de slootkant of wormen en torretjes die ze spelenderwijs tegen komen in de bodem. Het gedrag en de kenmerken van dieren vormen een inspiratiebron voor eigen gedrag en fantasie. Wanneer in de thuissituatie huisdieren aanwezig zijn, ontwikkelen kinderen vaak een langdurige bijzondere band. Onze zoon kon liggend op de grond zich uren vermaken met onze kat. Ze gaven elkaar spelenderwijs kopstootjes of de kat ging op zijn schouders of op zijn borstgebied liggen. Het effect was dat onze zoon, die druk van aard is, helemaal tot rust kwam. Onze kat hielp hem om weer tot zichzelf te komen. Kinderen hebben een grote behoefte aan fysiek contact en aandacht. Als ze dat bij hun bezige ouders in hun beleving onvoldoende vinden zoeken ze, vaak onbewust, zelf een dier op om te strelen of op schoot te nemen en daarmee een gevoeld gemis te compenseren. Jonge kinderen kunnen hele gesprekken voeren met dieren, onder andere over ‘wat er nu weer moet of niet mag’. Hun verontwaardiging, teleurstelling of verdriet kunnen ze op deze wijze spontaan en ongeremd uiten, zonder gene. Ze vinden troost bij dieren. Opmerkelijk is dat dieren ook zelf kinderen opzoeken bij ernstig verdriet of een heftige gebeurtenis. Ze voelen haarfijn aan, soms beter dan de verzorgers, wat een kind dan nodig heeft en vervullen op natuurlijke wijze emotionele ondersteuning. Ieder kind weet instinctief welk dier bij hem of haar past. Niet voor niets heeft elk kind een lievelingsdier. Dieren leveren ook een bijdrage aan het ontwikkelen van zorgkwaliteiten. Veel kinderen vinden het leuk om een dier te verzorgen, zoals het kammen van de haren van een hond, het roskammen van een paard en het voeren van een konijn. Spelenderwijs leren ze dat zorg dagelijks nodig is en bovendien draagt het bij aan het ontwikkelen van ritme en regelmaat in hun leven.
Zou het niet prachtig zijn als iedere school een boerderij adopteert of, nog mooier, zelf een kleinschalige boerderij start. Het is van groot belang dat er een herwaardering komt voor de pedagogische betekenis en de sociaal-emotionele functie van dieren. Tevens voor de betekenis van landbouwhuisdieren voor onze voedselproductie, voor onze gezondheid en ons welzijn. Kinderen leren dat melk van de koe komt en eieren van de kip. Dat koeien hoorns hebben en varkens staarten. Dat schapen bereid zijn hun wol af te staan voor kleding voor de mens. Dat varkens gek zijn op modderbaden en geiten van klimmen houden. Maar ze ook laten zien dat natuurlijke leefomstandigheden van cruciaal belang zijn voor het welzijn van het dier. Dat de natuurlijk vitaliteit van het dier doorgegeven wordt via hun producten en daarmee ook doorwerkt op het welzijn van mensen.
In Tanzania ben ik betrokken geweest bij het opzetten van een schoolboerderij in het voortgezet onderwijs. Leerlingen waren in groepjes verantwoordelijk voor een ‘project’, o.a. kippen, melkvee, geiten, varkens, groentetuin en boomgaard. Dagelijks was er een uur beschikbaar om binnen de ‘projecten’ te werken en één van de leerlingen was de coördinator. Als vakdocent maakte ik dagelijks een rondje en stuurde ik de coördinatoren aan. De schoolboerderij werd ook betrokken bij een aantal lesprogramma’s. Ieder kwartaal konden de leerlingen van groep wisselen en weer een nieuwe zorgtaak voor een andere diersoort op zich nemen.
In Nederland zijn er nog maar een paar scholen waar dieren verzorgen onderdeel is van het lesprogramma. Meer scholen zouden dat kleinschalig kunnen oppakken door een deel van de groene ruimte in te richten met een ren voor kippen en konijnen of met een kleine weide voor geiten, schapen of pony’s. Als een school onvoldoende grond en ruimte heeft kan samenwerking gezocht worden met een stadsboerderij of een kinderboerderij. Een alternatief is het adopteren van een boerderij in de omgeving waar leerlingen regelmatig op bezoek gaan voor lesprogramma’s waarbij dieren centraal staan. Het hoofddoel is kinderen in de praktijk laten kennismaken met natuurlijk gedrag van dieren en wat hen wezenlijk kenmerkt. Leerlingen basale ervaringen op laten doen met levensthema’s als geboorte, voeding, huisvesting, beweging, ziekte, seizoenen en sterven. Scholen levendiger maken met dieren en nieuwe pedagogische en didactische ontwikkelingsmogelijkheden bieden. Niet alleen leren met het hoofd maar ook met het hart en de handen. Kinderen meer tot zichzelf laten komen middels dieren als spiegel. En leerlingen meer bewust maken van een duurzame en dierwaardige veehouderij. Kortom een meer evenwichtige ontwikkeling.
Tenslotte: Het opstarten van een schoolboerderij is een stevig project wat bij de huidige werkdruk van leerkrachten nauwelijks extra belasting mag vragen. De verzorging van dieren vraagt het jaar rond 7 dagen per week tijd en aandacht, ook in het weekend en tijdens vakanties. Een vaste groep vrijwilligers met een stevige coördinator is een voorwaarde voor het succesvol opzetten en runnen van een eigen schoolboerderij. Te denken valt aan ouders, buurtbewoners, leerlingen, WMO-participanten, vrijwilligers van Natuur en Milieu Educatie groepen, stagiaires en adviserende agrariërs. Het ‘inhuren’ van een boer is uiteraard ook een optie. Kortom een breed geworteld maatschappelijk initiatief en maatwerk. Deze investeringen verdienen de steun van de provincies. Het zijn immers investeringen in onze jeugd!!
Overigens zijn er ook vanuit de agrarische sector al mooie initiatieven voor kinderopvang op de boerderij.
Lees meer: https://www.boerderijeducatienederland.nl/ http://www.agrarischekinderopvang.nl/